Erzincan İliç’teki Çöpler altın madeni geçtiğimiz günlerde maden sahasında yaşanan çözelti sızıntısı ile gündeme gelmişti. İlk etapta Fırat Nehri’ne 20 ton siyanür sızdığı iddia edilirken, daha sonra olayın, içinde zehirli siyanür maddesi bulunan toplam 20 tonluk bir sızıntı olduğu ileri sürülmüştü.

İddialar üzerine madende faaliyet durduruldu ve soruşturma açıldı. Şirketten yapılan açıklamada, teknik bir arıza yaşandığı, Fırat’a veya başka bir su kaynağına herhangi bir sızıntı olmadığı kaydedildi. Olayın bir çevre faciasına yol açıp açmadığını soruşturma sonucu anlayacağız.

Bu haberin konusu yaşanan sızıntı değil, madenin ta kendisi. Yakın tarihte Kaz Dağları’ndaki çevre katliamıyla gündeme gelen ve şirketin Türk genel müdürünün -en hafif tabiriyle- arogan tavırları nedeniyle büyük tepki çeken Alamos Gold’dan sonra yine karşımızda Kanada kökenli bir şirket; SSR Mining var.

Kanada’nın Vancouver kentine kayıtlı olan, ancak daha sonra gerçekleştirdiği şirket satın alma ve birleşmeleriyle Kanada-ABD ortak kimliği daha ağır basmaya başlayan SSR Mining, Toronto, Nasdaq ve Avustralya borsalarında halka açık olan, orta ölçekli bir altın şirketi. Türkiye’deki Çöpler madeninin yanı sıra ABD Nevada’da Marigold, Kanada’da Seabee sahalarında altın, Arjantin’deki Puna sahasında ise gümüş üretiyor.

SSR Mining’in Erzincan İliç ve çevresindeki yerli ortağı Çalık Holding’e bağlı Lidya Madencilik. Çöpler madeninin sahibi olan Anagold’da SSR yüzde 80, Çalık Grubu yüzde 20 pay sahibi. SSR’nin iki şirketin ortaklığındaki Kartaltepe’de yüzde 50, Tunçpınar’da yüzde 30, Bakırtepe’de ise yüzde 70 hissesi bulunuyor.
Çöpler madeni SSR’nin en verimli sahası. Şirketin Nasdaq’a bildirdiği 31 Aralık 2021 bilançosuna göre Çöpler’de 329 bin 276 ons altın üretilmiş.

Yıllık üretim ABD’deki Marigold’da 235 bin 282 ons, Kanada’daki Seabee’de ise 118 bin 888 ons seviyesinde. Çöpler sahasının 2021 yılı satış geliri 607.9 milyon dolar. Amortisman ve diğer giderlerin çıkmasından sonra faaliyet karı 201.3 milyon dolar. Sahanın toplam varlıkları da 2 milyar 290 milyon dolar olarak hesaplanıyor.

22 yıllık projeksiyon

Maden şirketlerinin değerini, satış ve karlılık rakamlarının yanı sıra ruhsat sahibi oldukları sahaların potansiyeli belirliyor. Bu potansiyel de bağımsız ekspertiz şirketleri tarafından belgeleniyor. Çöpler sahası için OreWin adlı bağımsız madencilik denetim şirketi bir rapor hazırlamış. SSR Mining’in Nasdaq Borsası’na bildirdiği rapor Şubat 2022 tarihli. 335 sayfalık rapordaki veriler, 31 Aralık 2021 tarihi itibarıyla sahanın durumunu ve potansiyelini ortaya koyuyor.

OreWin analizinin sonucunda Çöpler sahasının 2022-2043 yılları arasındaki nakit akış tablosunu tüm detaylarıyla rapora eklemiş. Tabloda ortaya çıkan önemli rakamları aktaralım:

• Anagold, bu yılın başından 2043 yılının sonuna kadar madenden çıkartacağı yaklaşık 4.3 milyon ons altının satışından 7 milyar 154 milyon dolar gelir elde edecek.
• Şirketin madencilik faaliyetleri gideri 3 milyar 464 milyon dolar olacak. Taşıma ve rafinaj maliyeti 19 milyon dolar, devlet hakkı (royalty) ödemeleri ise 353 milyon dolar. Şirket ayrıca 588 milyon dolarlık sermaye maliyeti öngörüyor.
• Böylece üretim dönemindeki toplam giderler 4 milyar 425 milyon dolar seviyesinde gerçekleşecek. Şirketin vergi öncesi karı 2 milyar 729 milyon dolar olacak.
• 174 milyon dolar tutarında Kurumlar Vergisi ödemesinden sonra, 2022-2043 yılları arasındaki net karı 2 milyar 555 milyon dolar olacak.

İndirimli royalty

Anagold’un nakit akış tablosu hesaplanırken altın fiyatı 2022 için 1800 dolar, 2023 için 1740 dolar, 2024 için 1710 dolar, 2025 için 1670 dolar alınmış. Kalan yıllar ise ons başına 1600 dolardan hesaplanmış.
Devletin çıkartılan altından alacağı pay ise kademeli olarak belirlenmiş. Ons başına 1800 dolarlık fiyatta royalty oranı yüzde 15. Ons başına fiyatın her 100 dolarlık artışında royalty oranı 1.25 puan artarken, her 100 dolarlık düşüşte aynı oranda indirim uygulanıyor.

Uzun vadedeki ons başına 1600 dolarlık fiyatı baz alırsak, belirlenen royalty oranı yüzde 12.5. Ancak efektif oran bu değil. Rapordaki bilgilere göre Türkiye’de çıkartılan altının tesislerde işlenerek dore altın formuna getirilmesi halinde royalty’de yüzde 40 indirim uygulanıyor. Bunun da üzerine, bazı maliyetlerin royalty’ye baz olan fiyattan indirilmesi sonucu, devletin payı ilan edilen oranın yüzde 40’ına iniyor.

Rapora göre şirket 2022-2043 arasındaki efektif royalty oranını yüzde 4.93 olarak öngörüyor. Yüzde 12.5’lik payın yüzde 4.93’e inmesi sonucu 7 milyar 154 milyon dolarlık altından devlete ödenen pay 353 milyon dolar olarak şekilleniyor. Şirket mevzuattaki indirim sayesinde 541 milyon dolarlık avantaj elde ediyor.

İndirimli vergi

Nakit akış tablosundaki bir başka ilgi çekici detay ise şirketin ödemeyi öngördüğü Kurumlar Vergisi. Türkiye’de şirketler 2022 karlarından yüzde 25 Kurumlar Vergisi ödemekle yükümlü. Bu oranın kademeli olarak yüzde 20’ye indirilmesi plan dahilinde.

Ancak Anagold’un nakit akış tablosuna baktığımızda karşımıza bambaşka bir rakam çıkıyor. Şirket 2022-2043 yılları arasında 2 milyar 729 milyon dolar vergi öncesi kar edeceğini tahmin ederken, bu rakam üzerinden -teknik deyimle- 174 milyon dolar vergi provizyonu ayırıyor. Yani elde edeceği kar üzerinden yüzde 6.38 oranında vergi ödeyeceğini hesaplıyor.

Türkiye’de ücretlere, esnaf ve serbest meslek sahiplerine uygulanan Gelir Vergisi oranlarına göz atınca, Anagold’un ödemeyi planladığı oran tek kelimeyle “şahane”.

Vergi Usul Kanunu’na göre Türkiye’de Gelir Vergisi oranının ilk dilimi yüzde 15. 32 bin liraya kadar ücret veya kar edenler bunun yüzde 15’ini devlete aktarıyor. Gelir arttıkça vergi oranı da artıyor, yüzde 20, 27 ve 35’e yükseliyor. 880 bin liranın üzerindeki gelirler için vergi oranı yüzde 40.

Hesaba vurursak Türkiye’de yılda 880 bin TL (yaklaşık 51 bin dolar) kazanan bir doktor, 281 bin 500 TL, yani yüzde 32 vergi ödemek zorunda kalırken, Anagold 2 milyar 729 milyon dolarlık karından sadece yüzde 6.38 vergi ödeyeceğini hesaplıyor. Şahane demiştik!

Raporda yüzde 6.38’lik efektif vergi oranının hükümetin sağladığı teşvikler sayesinde gerçekleştiği belirtilirken, madende kullanılan makine ve ekipmanın büyük kısmının da yüzde 18’lik KDV’den muaf olduğu bilgisi veriliyor.

Şu notu düşmekte de fayda var: Koza Altın, hisseleri TMSF’de olan Türkiye’nin en büyük altın üreticilerinden. Halka açık olan şirketin 2021 yılı vergi öncesi karı 4 milyar 17 milyon lira olurken dönem vergi gideri 1 milyar 13 milyon TL. Yani 2021 yılında şirketin efektif vergi oranı yüzde 25.

SSR Mining’in ABD’nin Nevada eyaletinde Marigold adlı bir başka maden sahası var, oradaki nakit akış tablosu ise bizdekinden epeyce farklı:

SSR 2022-2038 yılları arasında Marigold’da çıkartacağı altından 4 milyar 176 milyon dolar satış geliri elde edecek. Devlete 364 milyon dolar royalty ödeyecek. Marigold’da royalty oranı yüzde 8.71. Hatırlayalım, aynı oran Çöpler sahasında yüzde 4.93’tü. Nevada-Erzincan farkı tam 3.78 puan. Eğer Erzincan’a, yani Çöpler’e Nevada’daki royalty uygulansaydı ödenecek toplam devlet hakkı 353 milyon dolar yerine 623 milyon dolar olacaktı.

OreWin’in raporuna göre SSR, Marigold’dan 1 milyar 315 milyon dolar vergi öncesi kar sağlayıp 148 milyon dolar vergi ödeyecek. Efektif vergi oranı yüzde 11.25. Hatırlayalım, Çöpler’deki efektif vergi oranı yüzde 6.38. SSR ABD’de ödediği oranda Türkiye’de vergi ödese, toplam vergi yükü 307 milyon dolar olacaktı. Sadece bu iki kalemde oran farklılıkları nedeniyle ortaya çıkan kayıp 403 milyon dolar.

Oksijen’in notu: Türkiye’de TL cinsinden ödenecek vergiler, SSR raporlarında dolar olarak görünüyor. Oran hesaplamaları dolar bazındaki rapor ve bilançolara göre yapılmıştır.